Tarım Dışı Amaçla Kullanım İzni Başvurusu Sonuçlanmadan Alınan Acele Kamulaştırma Kararı

DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU         

Esas No : 2023/742
Karar No : 2023/831

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1-…
2-… A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 15/12/2022 tarih ve E:2021/10246, K:2022/11567 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: OSB TM - Gölköy DM Enerji Nakil Hattının yapımı amacıyla, ... AŞ. Genel Müdürlüğü tarafından hat güzergahına isabet eden taşınmazlarda pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak kurulmak suretiyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 22/10/2020 tarih ve 31282 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 21/10/2020 tarih ve 3105 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı'nın Kastamonu ili, Merkez ilçesi, ... Köyü, ... ada ... parselin 427,49m²’lik ve ... ada ... parselin 138,80m²’lik kısmı yönünden iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 15/12/2022 tarih ve E:2021/10246, K:2022/11567 sayılı kararıyla;
Davalı idarelerin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiş,
Anayasa'nın 35. maddesi; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin Ek 1 Nolu Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesi; 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 27. maddesi; 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan şekliyle "Kamulaştırma" başlıklı 19. maddesinin 1. fıkrasına yer verilerek,
2942 sayılı Kanun hükümleri uyarınca, kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmaz malların Devlet ve kamu tüzelkişilerince kamulaştırılabileceği, kamulaştırma yapılabilmesi için ya ilgili idare tarafından kamu yararı kararının alınması ya da onaylı imar planı veya ilgili Bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak bir hizmet olmasının gerektiği,
Uyuşmazlıkta; Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca, Ankara, Bartın, Çankırı, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale ve Zonguldak illerindeki elektrik dağıtım sistemlerinde faaliyet göstermek üzere, ... AŞ. faaliyetleri kapsamında Kastamonu ili sınırları dahilindeki OSB TM - Gölköy DM Enerji Nakil Hattı güzergahına isabet eden taşınmazların kamulaştırma işlemlerine başlanılarak, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından 6446 sayılı Kanun'un 19. maddesinin 1. fıkrası uyarınca, ... tarih ve ... sayılı kararla kamu yararı kararı, ... AŞ. Yönetim Kurulunca ... tarih ve ... sayılı kamulaştırma kararının alındığı, davacı tarafından proje güzergahı tespitine ve kamu yararı kararına karşı anılan işlemlerin iptali istemiyle herhangi bir dava açılmadığı; dava konusu 22/10/2020 tarih ve 31282 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 21/10/2020 tarih ve 3105 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile de "OSB TM - Gölköy DM Enerji Nakil Hattı"nın yapımı amacıyla, ... AŞ. Genel Müdürlüğü tarafından hat güzergahına isabet eden taşınmazlarda pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak kurulmak suretiyle; bölgedeki askeri ve eğitim amaçlı yerleşmelerin artan elektrik enerjisi ihtiyacını mevcut enerji nakil hatlarının karşılamada yetersiz kalması, sık sık elektrik kesintisi yaşanması karşısında, bölgeye yeni bir enerji nakil hattı tesis edilmek suretiyle elektrik enerjinin kesintisiz olarak sağlanması, başka bir ifadeyle tedarik sürekliliğinin gerçekleştirilmesi amacıyla davacıya ait taşınmazın da bulunduğu alanın 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesi uyarınca ... AŞ. Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılmasına karar verildiğinin anlaşıldığı,
Bu durumda; dava konusu taşınmazın da yer aldığı bölgede planlanan ENH kurulumunun; Kastamonu merkez ilçesinde yer alan Kastamonu Üniversitesinin ve stratejik bir kurum olan Jandarma Alay Eğitim Komutanlığının ENH'larının yetersiz olması, şebeke güvenliğinin sağlanamaması ve mevcut ENH'larının artan enerji taleplerini karşılamaması, bölgede yeni bir ENH'nın tesis edilmesinin zorunlu hale gelmesi nedeniyle öngörülmesi ve bölgedeki enerji ihtiyaçlarının kaliteli bir şekilde karşılanabilmesinin amaçlanması, öte yandan uyuşmazlık konusu taşınmazlara isabet eden güzergahın tespitine ve kamu yararı kararına karşı anılan işlemlerin iptali istemiyle herhangi bir davanın açılmaması karşısında, niteliği gereği enerji nakil hatlarının mümkün olan en kısa mesafeden ve en uygun hattan geçirilmesinde kamu yararı bulunması; her taşınmazın mülkiyet durumuna göre güzergah belirlenmesinin olanaksızlığı ve alternatif çözümlerin kamuya yükleyeceği mali külfet göz önünde bulundurulduğunda, enerji nakil hattı projesi güzergahında kalan uyuşmazlığa konu taşınmazların bir kısmının mülkiyet şeklinde, bir kısmının da irtifak hakkı tesisi suretiyle acele kamulaştırılmasında 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun, bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu ve davaya konu projenin bir an önce tamamlanmasında acelelik halinin bulunduğu sonucuna varıldığından, taşınmaza el konulmasına imkan veren dava konusu Cumhurbaşkanı Kararı'nın davacıların taşınmazı olan Kastamonu ili, Merkez ilçesi, ... Köyü, ... ada ... parselin 427,49m²’lik ve ... ada ... parselin 138,80m²’lik kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle,
davanın reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, kamulaştırma kararı ile tarım arazileri üzerinden geçen enerji nakil hattı sonucu güzergah üzerinde bulunan taşınmazların tarım arazisi statüsünü kaybedeceği, taşınmazların tarım yapılamaz hale geleceği; kamulaştırma kararında imar planları ve şehir mücavir alanının genişleme yönü dikkate alınmadığı gibi kararın mevcut haliyle de tarım faaliyetini sekteye uğratacağı; bölgede endemik kuş türleri bulunmakta olup, yapılması planlanan enerji nakit hattının bölgedeki kuş türlerine zarar vereceği; acele kamulaştırmanın özel ve istisnai koşullarının gerçekleşmiş olduğunun ortaya konulamadığı; enerji hattının tarıma elverişli olmayan arazilerden ve kamuya ait olan kullanıma engel olmayacak alternatif rotalardan geçirilmesinin mümkün ve kamu yararına olacağı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idareler tarafından, istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'UN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının bozularak, dava konusu işlemin davacının taşınmazlarına ilişkin kısmının iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 20/A maddesi uyarınca gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
İLGİLİ MEVZUAT :
Anayasa'nın 35. maddesinde, "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz." hükmü yer almaktadır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 3. maddesinin birinci fıkrasında, idarelerin kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, kaynakları ve irtifak haklarını, bedellerini ödemek suretiyle kamulaştırabileceği düzenlenmiş; 5. maddesi ile kamulaştırma yapılabilmesi kamu yararı kararı alınması şartına bağlanmış; 5. maddede düzenlenen mercilerce verilen kamu yararı kararlarının onay mercilerinin düzenlendiği 6. maddesinin son fıkrasında da, onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine göre yapılacak hizmetler için kamu yararı kararı alınmasına gerek olmaksızın, yetkili icra organınca kamulaştırma işlemine başlanıldığını gösteren bir kararın alınması yeterli görülmüştür.
Aynı Kanun'un 27. maddesinde ise, "3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir." hükmüne yer verilmiştir.
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan haliyle "Kamulaştırma" başlıklı 19. maddesinin 1. fıkrasında: "Elektrik piyasasında üretim veya dağıtım faaliyetlerinde bulunan önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişilerinin, önlisans ve lisansa konu faaliyetleri için gerekli olan kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlara ilişkin kamulaştırma talepleri Kurum tarafından değerlendirilir ve uygun görülmesi hâlinde Kurul tarafından kamu yararı kararı verilir. Söz konusu karar çerçevesinde gerekli kamulaştırma işlemleri 04/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda belirtilen esaslar dâhilinde üretim faaliyetlerinde bulunan önlisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişileri için Maliye Bakanlığı, dağıtım faaliyetlerinde bulunan lisans sahipleri için ... tarafından yapılır. Bu durumda kamulaştırma bedelleri ile kamulaştırma işlemlerinin gerektirdiği diğer giderler kamulaştırma talebinde bulunan önlisans veya lisans sahibi tüzel kişi tarafından ödenir." kuralına yer verilmiştir.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun "Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı" başlıklı 13. maddesinde;
"Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla;
a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar,
b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,
c) Petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri,
ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri,
d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar,
e) (Ek: 31/1/2007-5578/3 md.) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar,
f) (Ek: 26/3/2008-5751/1 md.) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun talebi üzerine 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca yenilenebilir enerji kaynak alanlarının kullanımı ile ilgili yatırımları,
g) (Ek: 26/3/2008-5751/1 md.) Jeotermal kaynaklı teknolojik sera yatırımları,
İçin bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. (Ek cümle: 31/1/2007-5578/3 md.) Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir.
Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir...
..." hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Anayasa’nın 35. maddesinin 2. fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir.
Özel mülkiyet hakkı korunması gereken temel insan hakları arasında sayılmış, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerde mülkiyet hakkını korumaya yönelik düzenlemelerde mülkiyet hakkına müdahaleler olabileceği öngörülmüş ancak bu müdahalelerde kamu yararı gerekçesi, kanuni düzenleme gereği ve ölçülülük ya da orantılılık gibi uluslararası hukukun genel ilkelerinin varlığının dikkate alınması gerektiği, aksi durumda müdahalenin mülkiyet hakkı ihlaline neden olacağı kabul edilmiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla da bu hususların açık bir şekilde ortaya konulduğu görülmektedir.
Anayasa ve 2942 sayılı Kanun hükümleri uyarınca, idarelerin, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, yetkili mercilerce alınacak kamu yararı kararı çerçevesinde ya da onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine dayanılarak, bedellerini ödemek suretiyle kamulaştırmaları; hatta 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesinde öngörülen şartların varlığı halinde, anılan Kanun'da ayrı bir usul olarak öngörülen acele kamulaştırma yöntemine de başvurulabilmeleri mümkündür.
Acele kamulaştırma usulü idareye kamulaştırma işlemlerinin neticelenmesini beklemeden kamulaştırılan taşınmaza el koyma imkânı tanıyan olağanüstü bir kamulaştırma usulüdür. Acele kamulaştırmada, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile Mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın kanunda belirtilen usule göre bilirkişilerce tespit edilecek değeri idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.
Acele kamulaştırma usulü, olağan kamulaştırmada malik lehine getirilen usule ilişkin güvenceleri bertaraf etmemekte; yalnızca bu usullerin işletilmesinden önce idareye, kamulaştırılacak taşınmaza el koyma imkânı tanımaktadır. Taşınmaza el konulduktan sonra idare tarafından öncelikle satın alma yolunun işletilmesi, bunun mümkün olamaması durumunda ise Asliye Hukuk Mahkemesinde bedel tespiti ve tescil davası açılması gerekmektedir. Kamulaştırılmasına karar verilen taşınmaza acele olarak ihtiyaç duyulması halinde, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca kamulaştırma acele usulle yapılmaktadır.
Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Anılan hüküm uyarınca taşınmazların bir an önce kullanılmasına ihtiyaç duyulan, kamu düzenine ilişkin olarak acelilik halinin bulunduğu durumlarda Cumhurbaşkanınca, taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilebilmektedir.
Anayasa'nın 35. maddesinin mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabileceğine ilişkin hükmü çerçevesinde, 2942 sayılı Kanun'la, kamulaştırma ve aynı zamanda acele kamulaştırma işleminin kurucu unsuru olan kamu yararının, yetkili mercilerce alınacak kamu yararı kararı ile ya da onaylı imar planı veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve proje ile ortaya konulması gerekliliği düzenlenmiştir.
Öte yandan, 5403 sayılı Kanun; toprağın korunması, geliştirilmesi, tarım arazilerinin sınıflandırılması, asgari tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi, tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazilerin çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak planlı kullanımının sağlanması amacıyla yürürlüğe konulmuş, arazi ve toprak kaynaklarının kullanım planlarının hazırlanması, koruma ve geliştirme sürecinde toplumsal, ekonomik ve çevresel boyutlarının katılımcı yöntemlerle değerlendirilmesi, amaç dışı ve yanlış kullanımların önlenmesi, korumayı sağlayacak yöntemlerin oluşturulmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. 5403 sayılı Kanun ile tarım arazileri koruma altına alınmış ve tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılamayacağı belirtilerek tarım arazilerinin ancak 13. maddede sayılan koşulların varlığı halinde tarım dışı kullanımına olanak sağlanmıştır. Bu kapsamda tarım arazisinin amaç dışı kullanımı, ancak arazinin, tarım dışı kullanımının sosyal veya ekonomik açıdan daha fazla kamusal yarar sağlayacağının yapılacak değerlendirme sonucunda belirlenerek Toprak Koruma Kurulunun uygun görüşü üzerine, Tarım ve Orman Bakanlığınca veya Valiliklerce tarım dışı kullanım izni verilmesi halinde mümkündür.
Uyuşmazlıkta, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca, Ankara, Bartın, Çankırı, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale ve Zonguldak illerindeki elektrik dağıtım sistemlerinde faaliyet göstermek üzere, ... AŞ. adına verilen 13/03/2013 tarihli dağıtım lisansı kapsamında, ... Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan kamulaştırma planlarına göre belirlenen OSB TM - Gölköy Enerji Nakil Hattı güzergahına rastlayan Kastamonu ili sınırları dahilindeki taşınmazların kamulaştırılabilmesi amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararıyla kamu yararı kararı ve ... Yönetim Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararıyla kamulaştırma kararı alınarak, enerji nakil hattının askeri ve eğitim amaçlı tesislerin enerji ihtiyacını karşılaması ile birlikte ilerleyen yıllarda bölgenin imara açılması durumunda yeni yerleşim yerlerinin de ihtiyacının karşılanması gerekeceğinden proje kapsamında kalan taşınmazlarda ihtiyaç duyulan pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak hakkı kurulmak suretiyle ... AŞ. Genel Müdürlüğünce acele kamulaştırılmasına ilişkin dava konusu Cumhurbaşkanı kararının alındığı, ... Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarih ve E:… D.İş, K:… ve E:… D.İş, K:… sayılı kararlarıyla uyuşmazlığa konu taşınmazların bir kısmına acele el konulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
Asliye hukuk mahkemesinde açılan acele kamulaştırma nedeniyle el koyma davasında mahkemece yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun incelenmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazların sulu ve kuru tarım arazisi niteliğinde olduğu görülmektedir. Aynı işleme ilişkin, aynı alandaki komşu parsel maliki tarafından açılan Danıştay Altıncı Dairesinin E:2021/10245 sayılı dosyasında, Danıştay Başsavcılığının 14/04/2022 tarihli yazısı ile davalı idarelerden taşınmaza ilişkin olarak 5403 sayılı Kanun hükümleri gereğince tarım dışı amaçla kullanım izni alınıp alınmadığının sorulması üzerine, ... AŞ. Genel Müdürlüğünce sunulan 22/04/2022 kayıt tarihli yazı ekinde yer alan Kastamonu Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı yazısından, proje kapsamında gerekli olan taşınmazların kamulaştırılabilmesi amacıyla tarım dışı amaçla kullanım izni başvurusunun (başvuruda davacıya ait parseller de bulunmaktadır) yazıda belirtilen bilgi ve belgelerin ulaştırılmasından sonra değerlendirilebileceği, mevcut durum itibarıyla söz konusu taşınmazların istenilen amaçla kullanılmasının uygun olmadığı belirtilerek, sürecin yürütülmekte olduğunun bildirildiği anlaşılmaktadır.
5403 sayılı Kanun ile ülkemiz açısından kıt bir kaynak olan tarım arazilerinin verimli, dengeli ve ekonomik olarak değerlendirilmesi amaçlanarak, tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı için birden çok koşulun bir arada bulunması öngörülmüş, bu bağlamda; tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılamayacağı, ancak alternatif alan bulunmaması ve sayma suretiyle belirtilen şartların bulunması durumunda; Toprak Koruma Kurulunun uygun görüşü üzerine, Tarım ve Orman Bakanlığınca veya Valiliklerce tarım dışı kullanım izni verileceği düzenlenmiştir.
Acele kamulaştırma işleminin iptali istemiyle açılan davada, acele kamulaştırma kararının kurucu unsuru olan kamu yararı kararının da değerlendirmesinin yapılacağı açık olup, bu kapsamda, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kamu yararı kararı, enerji nakil hattı güzergahına rastlayan Kastamonu ili sınırları dahilindeki taşınmazların kamulaştırılabilmesine yani enerji yatırımına ilişkin olup, tarım dışı kullanım izni/tahsisi sürecinin tamamlanabilmesi için de alınması gereken bir karardır.
Dava konusu taşınmazların da yer aldığı bölgede planlanan enerji nakil hattı kurulumunun; Kastamonu merkez ilçesinde yer alan Kastamonu Üniversitesinin ve stratejik bir kurum olan Jandarma Alay Eğitim Komutanlığının hatlarının yetersiz olması, şebeke güvenliğinin sağlanamaması ve mevcut hatların artan enerji taleplerini karşılamaması, bölgede yeni bir hattın tesis edilmesinin zorunlu hale gelmesi nedeniyle öngörülmesi ve bölgedeki enerji ihtiyaçlarının kaliteli bir şekilde karşılanmasında kamu yararı bulunduğu açık olmakla birlikte, uyuşmazlık konusu parselin tarım arazisi niteliği dikkate alındığında, tarım arazisinin amaç dışı kullanımına izin verilebilmesi için, Devlete yüklenilen tarım arazilerinin korunması ödevi ile sosyal veya ekonomik bazı zorunlu ihtiyaçlar arasında makul bir denge kurulması ve arazinin, tarım arazisi olarak mı amaç dışı kullanımının mı sosyal veya ekonomik açıdan daha fazla kamusal yarar sağlayacağının ortaya konulması suretiyle tarım dışı kullanım izin prosedürünün tamamlanmış olması gerekmektedir.
Öte yandan, Anayasa'nın 35. maddesi uyarınca mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla Anayasa'ya uygun olarak kanunla sınırlandırılabilmesi mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemelerin öncelikle kamu yararına dayanması gerekmekte, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması, kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu nedenle de taşınmazın tarım arazisi niteliğinde bulunması halinde, tarım dışı kullanımı gerektiren bir amaç için yapılan kamulaştırmalarda, 5403 sayılı Kanun uyarınca alınması gereken tarım dışı kullanım izninin alınmamış olması, mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla Anayasa'ya uygun olarak kanunla sınırlandırılabileceği yolundaki anayasal hükme de aykırı olacaktır.
Bu durumda, enerji nakil hattı bölgesindeki tarım arazilerinin enerji nakil hattı tesisi için tarım dışı amaçla kullanılabilmesi, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre tarım dışı amaçla kullanım izni alınmasına yani bu arazilerin tarım dışı amaçla kullanılmasında kamu yararının bulunduğu hususunun tespitine bağlı olup, gerekli izin işlemleri sonrasında kamulaştırma kararı alınması gerekirken, tarım dışı amaçla kullanım izni başvurusu sonuçlanmadan alınan acele kamulaştırma kararında davacının uyuşmazlığa konu taşınmazlarına ilişkin kısmı yönünden hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
1.Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle davacıya ait taşınmazlar yönünden reddine ilişkin Danıştay Altıncı Dairesinin temyize konu 15/12/2022 tarih ve E:2021/10246, K:2022/11567 sayılı kararının BOZULMASINA,
3.Dava konusu acele kamulaştırma kararının davacının taşınmazı olan Kastamonu ili, Merkez ilçesi, ... Köyü, ... ada ... parselin 427,49m²’lik ve ... ada ... parselin 138,80m²’lik 236,85m²’lik kısmının İPTALİNE,
4.Kurulumuzca yeniden bir karar verildiğinden, aşağıda dökümü yapılan dava ve temyiz aşamasına ilişkin …-TL yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca takdir edilen …-TL avukatlık ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine, …-TL yargılama giderinin davalı idarelerden ... AŞ. üzerinde bırakılmasına,
5.Posta gideri avansından artan tutarın istemi halinde davacıya iadesine,
6.Dosyanın Danıştay Altıncı Dairesine gönderilmesine,
7.26/04/2023 tarihinde kesin olarak oyçokluğu ile karar verildi.


KARŞI OY
X-Anayasa ve 2942 sayılı Kanun hükümleri uyarınca, idarelerin, kanunlarla yapmak yükümlülüğünde bulundukları kamu hizmetlerinin veya teşebbüslerinin yürütülmesi için gerekli olan taşınmaz malları, yetkili mercilerce alınacak kamu yararı kararı çerçevesinde ya da onaylı imar planına veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve projesine dayanılarak, bedellerini ödemek suretiyle kamulaştırmaları; hatta 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesinde öngörülen şartların varlığı halinde, anılan Kanun'da ayrı bir usul olarak öngörülen acele kamulaştırma yöntemine de başvurulabilmeleri mümkündür.
Anayasa'nın 35. maddesinin mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabileceğine ilişkin hükmü çerçevesinde, 2942 sayılı Kanun'la, kamulaştırma ve aynı zamanda acele kamulaştırma işleminin kurucu unsuru olan kamu yararının, yetkili mercilerce alınacak kamu yararı kararı ile ya da onaylı imar planı veya ilgili bakanlıklarca onaylı özel plan ve proje ile ortaya konulması gerekliliği düzenlenmiştir.
Uyuşmazlıkta, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca, Ankara, Bartın, Çankırı, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale ve Zonguldak illerindeki elektrik dağıtım sistemlerinde faaliyet göstermek üzere, ... AŞ. adına verilen 13/03/2013 tarihli dağıtım lisansı kapsamında, ... Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan kamulaştırma planlarına göre belirlenen OSB TM - Gölköy Enerji Nakil Hattı güzergahına rastlayan Kastamonu ili sınırları dahilindeki taşınmazların kamulaştırılabilmesi amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararıyla kamu yararı kararı ve ... Yönetim Kurulunun ... tarih ve ... sayılı kararıyla kamulaştırma kararı alınarak, enerji nakil hattının askeri ve eğitim amaçlı tesislerin enerji ihtiyacını karşılaması ile birlikte ilerleyen yıllarda bölgenin imara açılması durumunda yeni yerleşim yerlerinin de ihtiyacının karşılanması gerekeceğinden proje kapsamında kalan taşınmazlarda ihtiyaç duyulan pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak hakkı kurulmak suretiyle ... AŞ. Genel Müdürlüğünce acele kamulaştırılmasına ilişkin dava konusu Cumhurbaşkanı kararının alındığı, ... Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarih ve E:… D.İş, K:… ve E:… D.İş, K:… sayılı kararlarıyla uyuşmazlığa konu taşınmazların bir kısmına acele el konulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
Asliye hukuk mahkemesinde açılan acele kamulaştırma nedeniyle el koyma davasında mahkemece yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporun incelenmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazların kuru tarım arazisi niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Aynı işleme ilişkin, aynı alandaki komşu parsel maliki tarafından açılan Danıştay Altıncı Dairesinin E:2021/10245 sayılı dosyasında, Danıştay Başsavcılığının 14/04/2022 tarihli yazısı ile davalı idarelerden taşınmaza ilişkin olarak 5403 sayılı Kanun hükümleri gereğince tarım dışı amaçla kullanım izni alınıp alınmadığının sorulması üzerine, ... AŞ. Genel Müdürlüğünce sunulan 22/04/2022 kayıt tarihli yazı ekinde yer alan Kastamonu Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün ... tarih ve ... sayılı yazısından, proje kapsamında gerekli olan taşınmazların kamulaştırılabilmesi amacıyla tarım dışı amaçla kullanım izni başvurusunun (başvuruda davacıya ait parsel de bulunmaktadır) yazıda belirtilen bilgi ve belgelerin ulaştırılmasından sonra değerlendirilebileceği, mevcut durum itibarıyla söz konusu taşınmazların istenilen amaçla kullanılmasının uygun olmadığı belirtilerek, sürecin yürütülmekte olduğunun bildirildiği anlaşılmaktadır.
Enerji nakil hattı proje bölgesindeki tarım arazilerinin enerji nakil hattı tesisi için tarım dışı amaçla kullanılabilmesi için Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre tarım dışı amaçla kullanım izni alınması gerekmekteyse de, uyuşmazlık konusu taşınmazlara isabet eden proje güzergahın tespiti ile kamu yararı kararına karşı herhangi bir dava açılmadığı anlaşıldığından, proje aşamasına ilişkin bir hususun acele kamulaştırma kararının iptali isteminde incelenemeyeceği sonucuna varılmaktadır.
Bu durumda; dava konusu taşınmazların da yer aldığı bölgede planlanan enerji nakil hattı kurulumunun; Kastamonu merkez ilçesinde yer alan Kastamonu Üniversitesinin ve stratejik bir kurum olan Jandarma Alay Eğitim Komutanlığının hatlarının yetersiz olması, şebeke güvenliğinin sağlanamaması ve mevcut hatların artan enerji taleplerini karşılamaması, bölgede yeni bir hattın tesis edilmesinin zorunlu hale gelmesi nedeniyle öngörülmesi ve bölgedeki enerji ihtiyaçlarının kaliteli bir şekilde karşılanabilmesinin amaçlanması, öte yandan uyuşmazlık konusu taşınmazlara isabet eden güzergahın tespitine ve kamu yararı kararına karşı herhangi bir davanın açılmaması karşısında, niteliği gereği enerji nakil hatlarının mümkün olan en kısa mesafeden ve en uygun hattan geçirilmesinde kamu yararı bulunması; her taşınmazın mülkiyet durumuna göre güzergah belirlenmesinin olanaksızlığı ve alternatif çözümlerin kamuya yükleyeceği mali külfet gözönünde bulundurulduğunda enerji nakil hattı projesi güzergahında kalan uyuşmazlığa konu taşınmazların bir kısmının mülkiyet şeklinde, bir kısmının da irtifak hakkı tesisi suretiyle acele kamulaştırılmasında 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun, acelelik halinin ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu sonucuna varılmakla, dava konusu işlemde mevzuata ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin reddi ile Daire kararının yukarıda belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği oyuyla karara katılmıyoruz.

KARŞI OY
XX-Dava; OSB TM - Gölköy DM Enerji Nakil Hattının yapımı amacıyla, ... AŞ. Genel Müdürlüğü tarafından hat güzergahına isabet eden taşınmazlarda pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak kurulmak suretiyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 22/10/2020 tarih ve 31282 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 21/10/2020 tarih ve 3105 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı'nın Kastamonu ili, Merkez ilçesi, ... Köyü, ... ada ... parselin 427,49m²’lik ve ... ada ... parselin 138,80m²’lik kısmı yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
Uyuşmazlığa konu taşınmaz tarım arazisi niteliğinde olduğundan, enerji nakil hattı proje bölgesindeki tarım arazilerinden pilon ve trafo binası yerlerine ilişkin olarak Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre tarım dışı amaçla kullanım izni alınması gerekmekle birlikte, hat emniyet sahalarında irtifak hakkı kurulması tarım arazisinin kullanımına engel oluşturmayacağından, bu kısımlar yönünden tarım dışı kullanım izni alınmasına gerek bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
Bu durumda, dava konusu taşınmazların da yer aldığı bölgede planlanan enerji nakil hattı kurulumunun; Kastamonu merkez ilçesinde yer alan Kastamonu Üniversitesinin ve stratejik bir kurum olan Jandarma Alay Eğitim Komutanlığının hatlarının yetersiz olması, şebeke güvenliğinin sağlanamaması ve mevcut hatların artan enerji taleplerini karşılamaması, bölgede yeni bir hattın tesis edilmesinin zorunlu hale gelmesi nedeniyle öngörülmesi ve bölgedeki enerji ihtiyaçlarının kaliteli bir şekilde karşılanabilmesinin amaçlanması, niteliği gereği enerji nakil hatlarının mümkün olan en kısa mesafeden ve en uygun hattan geçirilmesinde kamu yararı bulunması husuları göz önünde bulundurulduğunda enerji nakil hattı projesi güzergahında kalan uyuşmazlığa konu taşınmazın irtifak hakkı tesisi suretiyle acele kamulaştırılmasında 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesinin uygulanabilmesi için gerekli olan olağanüstü durumun, acelelik halinin ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının bulunduğu sonucuna varılmakla, dava konusu işlemin davacılara ait ... ada ... parselin 405,63m²’lik ve ... ada ... parsel sayılı taşınmazın 138,80m²’lik alanında irtifak hakkı tesisi yoluyla acele kamulaştırılmasına ilişkin kısmında mevzuata ve hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, Daire kararının, dava konusu işlemin davacıya ait ... ada ... parselin 405,63m²’lik ve ... ada ... parsel sayılı taşınmazın 138,80m²’lik alanında irtifak hakkı tesisi yoluyla acele kamulaştırılmasına ilişkin kısmının onanmasına karar verilmesi gerektiği oyuyla, kararın bu kısmına katılmıyorum.